اوراق بهادار

دستورالعمل اجرايي معاملات برخط اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران

این دستورالعمل به منظور اجراي سفارش‌هاي خريد و يا فروشي كه به‌صورت برخط (Online) به سامانه معاملاتی ارسال می‌شود، در تاریخ 3/7/1389 شامل 19 ماده و 9 تبصره و یک پیوست به تصويب هيئت‌مديرة سازمان بورس و اوراق بهادار رسيد.

ماده 1: اصطلاحات و واژه‌هايي که در ماده 1 قانون بازار اوراق بهادار جمهوري اسلامي ايران مصوب آذرماه 1384مجلس شورای‌ اسلامي، آئین‌نامة معاملات در شرکت بورس اوراق بهادار تهران و دستورالعمل اجرایی نحوه انجام معاملات اوراق بهادار در فرابورس ایران تعریف شده‌اند، به همان مفاهيم در اين دستورالعمل و قرارداد پیوست به کار رفته‌اند. واژه‌هاي ديگر داراي معاني زير مي‌باشند:

عضو: کارگزار پذیرفته شده در بورس یا فرابورس است که خدمات دسترسی برخط بازار را به مشتری ارایه می‌نماید.
بورس: بورس اوراق بهادار تهران (شرکت سهامی عام) است.
دسترسی برخط بازار : فرآیندی است که طی آن سفارش‌های خرید و فروش و همچنین عملیات تغییر و یا انصراف از آنها توسط مشتری از طریق زیر ساخت دسترسی برخط بازار جهت اجرا به سامانه معاملاتی ارسال می‌شود.
زیرساخت دسترسی برخط بازار: زیر ساختی است که به منظور دسترسی برخط به بازار توسط عضو استقرار یافته و استفاده می‌شود.
سامانة معاملاتي: سيستم رايانه‌اي است كه دریافت سفارش‌های خرید و فروش، تطبيق سفارش‌ها و در نهایت اجرای سفارشها از طريق آن صورت میگیرد.
سفارش: درخواست خريد يا فروش اوراق بهادار است كه توسط مشتري از طریق زیرساخت دسترسی برخط بازار، جهت اجرا به سامانة معاملاتي، ارسال می‌شود.
فرابورس: فرابورس ایران (شرکت سهامی عام) است.
کانون: کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار است.
مشتری: شخص حقیقی یا حقوقی است كه متقاضي خريد يا فروش اوراق بهادار از طریق خدمات دسترسی برخط بازار می‌باشد و حائز شرایط مندرج در مواد 7 و 8 این دستورالعمل است.
ماده 2: سفارش‌های ارسالی از طریق زیرساخت دسترسی برخط بازار باید مطابق مقررات، ضوابط معاملاتی و مصوباتی باشد که توسط سازمان تعیین می‌شود.

ماده 3: زیرساخت دسترسی برخط بازار مورد استفاده عضو باید قبلاً از حیث مواردی از قبیل امنیت، حفظ اطلاعات محرمانه و قابلیت‌های فنی به تأئید سازمان رسیده و امکانات مناسبی را جهت کنترل و نظارت مستمر بر حفظ شرایط فوق در اختیار سازمان قرار دهد.

تبصره 1: زیر ساخت دسترسی بر خط بازار باید امکان ارائه خدمات دسترسی بر خط بازار را با استفاده از امضای الکترونیک داشته باشد.

تبصره 2: صدور تأئیدیه مندرج در صدر این ماده رافع مسئولیت عضو در خصوص تأمین امنیت و قابلیت‌های فنی زیرساخت دسترسی برخط بازار نمی‌باشد.

ماده 4: عضو باید در موارد زیر از سازمان مجوز دریافت نماید:

الف: بهره‌برداری از زیرساخت دسترسی برخط بازار،

ب: اعمال تغییراتی در زیرساخت دسترسی برخط بازار مورد استفاده که مطابق مقررات نیازمند اخذ مجوز است،

ج: بهره‌برداری از زیرساخت دسترسی برخط بازار پس از اعمال تغییرات موضوع بند (ب).

تبصره: اخذ مجوز موضوع این ماده، رافع مسئولیت عضو در خصوص رعایت قوانین و مقررات مربوط به معاملات برخط اوراق بهادار نمی‌باشد.

ماده 5: درخواست اخذ مجوز موضوع مادة 4 این دستورالعمل باید توسط عضو کتباً و به همراه مستندات مورد نیاز به سازمان ارایه شود. در صورت کامل بودن اطلاعات و مستندات فوق، سازمان نظر خود را مبنی بر پذیرش یا رد درخواست ارایه شده به عضو متقاضی اعلام می‌نماید.

ماده 6: کلیة مسئولیتهای قانونی و مقرراتی عضو و کاربران وی در قبال استفاده از خدمات دسترسی برخط بازار و معاملات انجام شده از این طریق، بر عهده عضو می‌باشد.

ماده 7: عضو در صورتی می‌تواند خدمات دسترسی برخط بازار را در اختیار مشتری قرار دهد که مشتری حائز شرایط زیر باشد:

دانش لازم در خصوص فرآیند ورود سفارش از طریق زیر ساخت دسترسی برخط بازار،
مهارت لازم در خصوص معاملة اوراق بهادار،
دانش لازم در خصوص قوانین و مقررات مرتبط با معامله اوراق بهادار،
نداشتن منع معاملاتی که توسط سازمان یا سایر مراجع ذیصلاح اعلام شده باشد.
تبصره 1: در مورد مشتریان حقوقی، شخص معرفی شده از سوی وی باید حائز شرایط موضوع این ماده باشد.

تبصره 2: عضو بمنظور حصول اطمینان از کفایت دانش مشتریان در خصوص معاملات بر خط، باید فرایندهای مستمر آموزشی را جهت به روزرسانی دانش ایشان به صورت حضور یا الکترونیکی مستقر نماید.

تبصره 3: سنجش توانایی مشتری از حیث شرایط موضوع این ماده توسط عضو و با مسئولیت وی انجام می‌شود.

تبصره 4: نحوۀ اجرای مفاد این ماده توسط اداره نظارت بر کارگزاران سازمان ابلاغ می‌شود.

ماده 8: عضو باید قراردادی را مطابق نمونه پیوست این دستورالعمل، با مشتریان در خصوص استفاده از خدمات دسترسی برخط بازار منعقد نماید.

ماده 9: عضو باید برای مدیریت معاملات بر خط، واحدی مجزا تشکیل داده و شخصی را جهت مدیریت بخش مذکور منصوب نماید. مدیر معاملات بر خط موظف به نظارت مستمر بر مخاطرات ویژه معاملات بر خط و انجام اقدامات کنترلی و نظارتی لازم از جمله الزامات ابلاغی توسط سازمان می‌باشد.

ماده 10: سازمان می‌تواند رعایت محدودیت‌هایی از قبیل موارد زیر را به اعضا ابلاغ نماید:

محدودیت در نوع سفارش
محدودیت در زمان فعالیت
محدودیت فعالیت بر روی نماد معاملاتی، صنعت، بازار خاص یا بازارهای بورس و فرابورس
محدودیت انجام معامله در عرضه های خاص
محدودیت در حجم سفارش
محدودیت در قیمت سفارش‌
محدودیت معاملاتی برای مشتری خاص یا مشتریان
محدودیت در تعداد مشتریان هر عضو
محدودیت در حجم معاملات مشتریان
محدودیت درصد تفاوت قیمت سفارش با دامنه مظنه بازار
محدودیت درصد تفاوت قیمت سفارش با قیمت آخرین معامله
محدودیت تفاوت قیمت نسبت به معامله قبل برای سفارشاتی با حجم پایین
تبصره: در صورت اعلام محدودیت جدید علاوه بر موارد موضوع این ماده، عضو مکلف است طی مهلت تعیین شده توسط سازمان امکان اعمال محدودیت را در زیرساخت دسترسی برخط بازار فراهم کند.

ماده 11: زیرساخت دسترسی برخط بازار باید به گونه‌ای باشد که امکان اعمال محدودیت‌های وضع شده توسط سازمان فراهم شود و به صورت پارامتری قابل تنظیم باشد. محدودیت‌های وضع شده باید به صورت لحظه‌ای و برخط در زیرساخت دسترسی برخط بازار اعمال گردد و همزمان به نحو مقتضی اطلاع‌رسانی شود.

ماده 12: سفارش‌هایی که محدودیت‌های موضوع ماده 10 این دستورالعمل در مورد آنها رعایت نشده است نباید توسط زیرساخت دسترسی برخط بازار پذیرفته و به سامانه معاملاتی ارسال شود. در این خصوص ضروری است سوابق این موضوع بصورت الکترونیکی ثبت و نگهداری شده و بلافاصله پیغامی مبنی بر عدم پذیرش سفارش برای مشتری ارسال گردد.

تبصره: رعایت این ماده در خصوص سفارش‌هایی که به دلیل محدودیت‌های وضع شده توسط عضو پذیرفته نمی‌شوند نیز ضروری است.

ماده 13: تمامی سفارشاتی که جهت اجرا به سامانه معاملاتی ارسال می‌گردد با کد عضو ارائه دهنده خدمات دسترسی برخط بازار و کد مشتری، ثبت خواهند شد.

ماده 14: عضو موظف است کلیة سوابق تراکنش‌های دریافتی از مشتری و ارسالی به وی را در زیرساخت دسترسی برخط بازار خود نگهداری و حسب درخواست به سازمان ارایه نماید.

ماده 15: درصورت وقوع هرگونه تخلف از قوانین و مقررات بازار اوراق بهادار از جمله مواد این دستورالعمل و یا به منظور پیشگیری از تخلفات، سازمان می‌تواند اقدامات زیر را به تنهایی یا توأمان انجام دهد:

تعلیق و یا توقف امکان دسترسی برخط بازار متعلق به عضو،
الزام عضو به تعلیق و یا توقف امکان استفاده از دسترسی برخط بازار برای یک یا چند مشتری و یا نمایندگان آنها.
ماده 16: عضو نمی‌تواند بابت ارایة خدمات دسترسی برخط بازار، وجهی علاوه بر کارمزدهای مصوب سازمان از مشتری دریافت نماید.

ماده 17: استفاده از زیرساخت دسترسی برخط بازار جهت معامله برای مشتریان توسط نمایندگان و شعب عضو منوط به اخذ مجوزهای لازم از بورس یا فرابورس می‌باشد. الزامات و شرائط ایجاد و نگهداری شعبه، نمایندگی و دفتر پذیرش که در سایر مقررات بیان شده یا می‌شود همچنان لازم الاجرا است.

ماده 18: عضو باید رویه‌های معامله از طریق سیستم معاملات برخط بازار، محدودیت‌ها، شرایط و مخاطرات مربوط به این نوع معاملات را از طریق سایت رسمی خود به اطلاع عموم رسانده و هرگونه تغییر در موارد فوق را بلافاصله اعلام نماید.

ماده 19: عضو جهت مدیریت حوادث پیش‌بینی نشده در معاملات برخط اوراق بهادار، از جمله قطعی برق، شبکه مخابراتی و اینترنت، باید رویه‌های مشخصی را اتخاذ نموده و به اطلاع مشتریان خود برساند.

بخشنامة نحوة اجرای مادة 7 دستورالعمل اجرایی معاملات برخط اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران

 
 
این بخشنامه در راستای اجراي مادة‌ 7 دستورالعمل اجرایی معاملات برخط اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران به منظور تعیین نحوة سنجش توانایی مشتریان توسط اعضا از نظر دانش، مهارت و صلاحیت قانونی لازم جهت تأیید صلاحیت حرفه‌ای آنان برای استفاده از خدمات دسترسی برخط بازار در 7 ماده و 1 تبصره تدوین گردیده است.

ماده 1: اصطلاحات و واژه‌هايي که در دستورالعمل اجرایی معاملات برخط اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران تعریف شده‌اند، به همان مفاهيم در اين بخشنامه به کار رفته‌اند. واژه‌هاي ديگر داراي معاني زير مي‌باشند:

داوطلب: منظور شخص حقیقی یا نمایندة شخص حقوقی متقاضی خدمات دسترسی برخط بازار می‌باشد که دارای حداقل 18 سال تمام و مدرک تحصیلی دیپلم متوسطه بوده و به تشخيص عضو تجربه لازم را براي انجام معاملات دارا باشد.
صلاحیت حرفه‌ای: شرایطی است که داوطلب پس از احراز آن طبق مفاد این بخشنامه می‌تواند از خدمات دسترسی برخط بازار استفاده نماید.
ماده 2: مدیریت معاملات برخط عضو، مسئول بررسی و تأیید صلاحیت حرفه‌ای داوطلب استفاده از خدمات دسترسی برخط بازار می‌باشد. ایفای مسئولیت مزبور توسط مدیریت معاملات برخط، رافع مسئولیت عضو در خصوص تأیید صلاحیت حرفه‌ای داوطلب نخواهد بود.

ماده 3: مدیریت معاملات برخط عضو موظف است درخواست کتبی یا الکترونیکی داوطلب را دریافت نموده و به دلیل مخاطرات ویژة معاملات برخط، از شناسایی کامل مشتری موضوع بخشنامة شمارة 11010021 ابلاغ شده طی نامة شمارة 85675/121 مورخ 20/07/1388 مدیریت نظارت بر کارگزاران اطمینان حاصل نماید و در صورت ممنوع‌المعامله نبودن وی، زمان مصاحبه را به وی اطلاع دهد. در صورت احراز ممنوع‌المعامله بودن داوطلب، تقاضای وی رد و موضوع به وی اطلاع داده خواهد شد. فاصلة زمانی دریافت مدارک تا انجام مصاحبه، علی‌الاصول نباید بیش از 10 روز کاری باشد.

ماده 4: ارزیابی صلاحیت حرفه‌ای داوطلب توسط مدیریت معاملات برخط و از طریق مصاحبة شفاهی و یا آزمون کتبی صورت می‌پذیرد. فرآیند مصاحبه باید مستند گردیده و توسط عضو نگهداری شود. ارزيابي هريك از مشتريان طبق اين فرآيند بايد در مستندات عضو نگهداري شود و حسب درخواست سازمان ارائه گردد.

تبصره: روش ارزیابی موضوع این ماده، توسط هیأت مدیرة عضو تصویب می‌شود.

ماده 5: عضو قبل از ارزیابی صلاحیت حرفه‌ای داوطلب، باید حداقل منابع آموزشی زیر را به داوطلب ارایه کرده و در صورت لزوم، مهارت‌های لازم را به وی آموزش دهد:

راهنمای کاربری نرم‌افزار معاملات برخط عضو؛
دستورالعمل اجرایی معاملات برخط اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران و بخشنامه‌های مرتبط با آن؛
آئین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های نحوة انجام معاملات در بورس و فرابورس؛
راهنمای نحوة سرمایه‌گذاری در بورس.
ماده 6: درصورتی‌که داوطلب امتیازات لازم را در خصوص ارزیابی موضوع مادة 4 اخذ نموده و منع معاملاتی اعلام شده توسط سازمان یا سایر مراجع ذیصلاح نداشته باشد، مدیریت معاملات برخط حداکثر ظرف مدت 3 روز کاری پس از تکمیل مدارک لازم شامل فرم تعهدنامة پیوست و تنظیم قرارداد، امکان استفاده از خدمات دسترسی برخط را در اختیار وی قرار می‌دهد.

تبصره: درصورتی‌که داوطلب سابقة نقض مقررات یا عدم ایفای تعهدات نزد اعضا یا سازمان را داشته باشد، عضو می‌تواند علی‌رغم احراز تمامی شرایط فوق، خدمات استفاده از دسترسی برخط بازار را به داوطلب ارایه ننموده یا ارایة آن را منوط به ایفای تعهدات قبلی وی نماید.

ماده 7: در صورت رد صلاحیت حرفه‌ای داوطلب، عضو باید مراتب را حداکثر ظرف سه روز کاری پس از انجام مصاحبه به صورت کتبی یا الکترونیکی به وی اطلاع دهد. بررسی دوبارة احراز شرایط داوطلب جهت استفاده از خدمات دسترسی برخط بازار مستلزم ارایة درخواست مجدد وی می‌باشد.

پیوست

تعهدنامة زیر در راستای اجرای مادة 7 دستورالعمل اجرایی معاملات برخط اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران در خصوص سنجش توانایی و احراز شرایط مشتری استفاده از خدمات دسترسی برخط بازار توسط عضو تهیه شده و بایستی به عنوان یکی از مدارک لازم توسط مشتری امضاء و به عضو تحویل گردد.